ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΙΞ

Τεχνική Σιξ ονομάζεται στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία η τεχνική που αποδίδει τις μορφές με επίθετο λευκό ή κόκκινο χρώμα πάνω στο μελανό βάθος του γανώματος του αγγείου και τις λεπτομέρειες με εγχάραξη. Η εγχάραξη αποκαλύπτει το μαύρο βάθος του γανώματος κάτω από το ερυθρό ή λευκό των μορφών και έτσι το συνολικό αποτέλεσμα δίνει την εντύπωση ερυθρόμορφης αγγειογραφίας, η οποία ωστόσο είναι μεταγενέστερη και διαφέρει ριζικά στην τεχνική. Η τεχνική Σιξ είναι ωστόσο μια έκφραση του προβληματισμού των αγγειογράφων για τις δεσμεύσεις που τους επέβαλλε η μελανόμορφη τεχνική. Αυτός ο προβληματισμός οδήγησε τελικά στην ανάπτυξη της ερυθρόμορφης αγγειογραφίας.

Η τεχνική πήρε το συμβατικό της όνομα από τον πρώτο μελετητή που την περιέγραψε, τον Ολλανδό αρχαιολόγο Γιαν Σιξ (Jan Six). Οι πρώτοι πειραματισμοί με αυτή την τεχνική εντοπίζονται σε αποδόσεις γυναικείων προσώπων στη μελανόμορφη αγγειογραφία του πρώτου μισού του 6ου αιώνα π.Χ.. Τα γυναικεία πρόσωπα καλύπτονταν με επίθετο λευκό χρώμα, σύμφωνα με τις συμβάσεις απόδοσης του φύλου στη ζωγραφική της εποχής, και οι αγγειογράφοι απέδιδαν τις λεπτομέρειες και τα χαρακτηριστικά των προσώπων με εγχάραξη. Στην απόδοση ολόκληρων μορφών επεκτάθηκε η τεχνική από το 530 π.Χ. περίπου και μετά. Μια παραλλαγή αυτής της τεχνικής, η λεγόμενη ψευδοερυθρόμορφη, χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα στην Ετρουρία.
Ζωγράφοι που χρησιμοποίησαν την τεχνική Σιξ είναι ο Ψίαξ, ο Ζωγράφος της Σαπφούς και ο Ζωγράφος του Διόσφου. Οι δύο τελευταίοι χρησιμοποίησαν μάλιστα ρόδινο επίθετο χρώμα αντί λευκού. Με αυτή την τεχνική διακοσμήθηκαν κυρίως μικρά αγγεία, ιδιαίτερα λήκυθοι.

πηγή: Єὔδρομος

Εκεί που έτρεξε ο Ηνίοχος

Εντοπίστηκε ο Ιππόδρομος των Δελφών

Εντοπίστηκε ο Ιππόδρομος των Δελφών, εκεί που εστέφθη νικητής ο Ηνίοχος το 478 π.χ. στα Πύθια. Ο ιππόδρομος βρίσκεται στη θέση Γωνιά, μεταξύ των λόφων Αγ. Αναργύρων και Γλα, και η ίδρυσή του ανάγεται στην αρχαϊκή εποχή, όπως ανέφερε μιλώντας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για τη σημαντική αυτή ανακάλυψη ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πάνος Βαλαβάνης, επισημαίνοντας μάλιστα πως δεν είναι εκείνος ο πρώτος που επεσήμανε τη θέση, αλλά ένας τοπικός λόγιος και δημοσιογράφος από την Αμφισσα.

Τους τελευταίους δύο αιώνες πολοί προσπαθούσαν να λύσουν το μυστήριο, πού ακριβώς γίνονταν οι περίφημες αρματοδρομίες στο πλαίσιο των εορτών των Δελφών, καθώς η γεωμορφολογία του εδάφους, το απόκρημνο του ιερού, δεν βοηθούσε στην ανακάλυψη της θέσης.
Οι εορτές των Πυθίων αρχικά περιελάμβαναν μόνο μουσικούς αγώνες, αφιερωμένους στον μουσιγέτη Απόλλωνα. Το 586 π.Χ. εμπλουτίστηκαν με αθλητικούς αγώνες και μία ιπποδρομία, κατ’ απομίμησιν της Ολυμπίας. Ετσι, στην επόμενη Πυθιάδα, το 582 π.Χ., εισήχθησαν δύο αρματοδρομίες, με τέθριππο και συνωρίδα, δηλαδή με 4 και 2 άλογα αντιστοίχως. «Αρα από την εποχή αυτή, από τη δεύτερη δεκαετία του 6ου αι. π.Χ., στους Δελφούς υφίσταται ιππόδρομος», σύμφωνα με τον κ. Βαλαβάνη.
Τις ακριβέστερες πληροφορίες για τη θέση του ιπποδρόμου θεωρεί ο ίδιος πως τις έχει δώσει ο περιηγητής Παυσανίας, ο οποίος το 160 μ.Χ. έπειτα από επίσκεψη στους Δελφούς γράφει: «Ες δε την Κίρραν το επίνειον των Δελφών, οδός μεν σταδίων εξήκοντα εστίν εκ Δελφών. Καταβάντι δε ες το πεδίον, ιππόδρομός τε εστί και αγώνα Πύθια άγουσιν ενταύθα τον ιππικόν».
Ετσι περίμεναν ο ιππόδρομος να βρεθεί στο Κρισσαίον ή Κιρραίον πεδίον, δηλαδή στην πεδιάδα μεταξύ του Χρισσού (αρχαία Κρίσσα) και της Ιτέας (δίπλα στην αρχαία Κίρρα). Η περιοχή αυτή σήμερα καλύπτεται από ελαιώνα. Στην αρχαιότητα ήταν μέρος της ιεράς χώρας των Δελφών και απαγορευόταν κάθε καλλιέργεια.
Ο Πίνδαρος, λάτρης των Δελφών και τακτικός επισκέπτης, αναφέρει στον 5ο Πυθιόνικο ότι ο ιππόδρομος «ήταν στο κοιλόπεδον νάπος», δηλαδή σε δασωμένη κοιλάδα ή κοίλη πεδιάδα, ενώ στον 6ο, τοποθετείται «εν πολυχρύσω Απολλωνία νάπα». Από την Ηλέκτρα του Σοφοκλέους (420 π.Χ.) όμως μαθαίνουμε ότι η αρματοδρομία των Πυθίων, στην οποία έλαβε μέρος και σκοτώθηκε ο Ορέστης, έγινε εις το Κρισσαίον πεδίον.
Ο πρώτος που ασχολήθηκε με τη θέση του ιπποδρόμου των Δελφών ήταν ο Αγγλος συνταγματάρχης και πατέρας της ιστορικής τοπογραφίας William Martin Leake, ο οποίος τον τοποθέτησε μετά τους Δελφούς, κάτω από το σημερινό Χρισσό. Διαβάζοντας πριν από ένα χρόνο ο κ. Βαλαβάνης ένα βιβλίο για τους αρχαιολογικούς χώρους της Παρνασσίδος στάθηκε στην υπόμνηση ότι ο αρχαίος ιππόδρομος των Δελφών θα μπορούσε να βρίσκεται στη θέση Γωνιά. Ετσι, τον Απρίλιο του 2012, Μεγάλη Παρασκευή, με τη βοήθεια ενός φίλου του που ξέρει την περιοχή, του Στάθη Παρασκευά, ανέβηκε στο λόφο των Αγίων Αναργύρων στα βόρεια του νεκροταφείου της Ιτέας απ’ όπου είδε τη Γωνιά.
«Ανοιξη, λοιπόν, και ο τόπος ήταν γεμάτος κίτρινα λουλούδια από τα σπάρτα και τις ασφάκες. Καθώς κάναμε την πρώτη αναγνωριστική επόπτευση, ακριβώς απέναντι από εκεί που βρισκόμασταν, και προς Βορράν, η ματιά μας στάθηκε σε ένα σημείο πάνω από το δάσος των ελαιών όπου τα κίτρινα λουλούδια φαίνονταν αραδιασμένα σε καμπύλες σειρές, η μία πάνω από την άλλη. Το πρανές είχε σχεδόν θεατρική όψη, παραπέμποντας αμέσως στη σφενδόνη του ιπποδρόμου. Κοντινότερες λήψεις, επιβεβαίωσαν την αρχική μας εκτίμηση. Βέβαια, αλγεινή εντύπωση μας προξένησε ένα ανενεργό πλέον λατομείο, ακριβώς δίπλα, στην καμπύλη διαμόρφωση του λόφου, καθώς και ένα μικρό εργοστάσιο που έχει χτιστεί στο επίπεδο μέρος, μπροστά στο λατομείο, τα οποία αλλοιώνουν σε μεγάλο βαθμό το φυσικό τοπίο».
Επειτα κατέφυγαν στην τεχνολογία. Πήραν και εξέτασαν τις δορυφορικές λήψεις του Google Earth. «Από ψηλά φαίνεται η καμπύλωση του κοίλου, ξεχωρίζει η καμπύλη του αγροτικού δρόμου, οι καμπύλες σειρές των ελαιοδένδρων, τα καμπύλα αναλήμματα που ακολουθούν το φυσικό πρανές. Από ψηλά φαίνονται ακόμα καλύτερα όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτούσε ένας ιππόδρομος». Η νέα θέση βρίσκεται μέσα στην ιερά χώρα των Δελφών και έχει άμεση οπτική επαφή με το ιερό. Ο άνθρωπος που πρώτος ταύτισε τη θέση του ιπποδρόμου ήταν ο τοπικός λόγιος Θεοχάρης Μελισσάρης, στο βιβλίο του «Η ιστορία της Αμφίσσης και των πέριξ πόλεων και χωρίων» (έκδ. 1923). Γράφει ότι τα Πύθια «ετελούντο εις την Γωνιάν της Ιτέας».

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ
www.enet.gr

«Η ασπίδα του Αχιλλέα» στην ομηρική Ιλιάδα

H «ασπίδα του Αχιλλέα» είναι η ασπίδα που χρησιμοποίησε ο Αχιλλέας για να πολεμήσει τον Έκτορα. Ο Όμηρος αφιερώνει στην ασπίδα του Αχιλλέα τουλάχιστον 134 στίχους στην Ιλιάδα, το απόσπασμα της οποίας είχαν ονομάσει οι αρχαίοι «οπλοποιία».
Στο έπος, ο Αχιλλέας έχει χάσει την πανοπλία του, μετά το δανεισμό της στον σύντροφό του, τον Πάτροκλο. Ο Πάτροκλος έχει σκοτωθεί στη μάχη από τον Έκτορα ο οποίος πήρε τα όπλα του ως λάφυρα. Η μητέρα του Αχιλλέα, η Θέτις ζητάει από το θεό Ήφαιστο να σφυρηλατήσει μια καινούργια πανοπλία για τον γιο της.
O Αχιλλέας, γιος του Πηλέα και της Νηρηίδας Θέτιδας, ήταν ο πιο ικανός και άξιος πολεμιστής από τους Αχαιούς ήρωες. Η προσπάθεια της μητέρας του να τον κρατήσει μακριά από τον πόλεμο, στέλνοντάς τον στη Σκύρο, αποδείχτηκε άκαρπη.
Αν και δεν είχε δεσμευτεί με όρκο, ο Αχιλλέας αποφασίζει να ακολουθήσει τους Αχαιούς στον πόλεμο, έχοντας επίγνωση των ικανοτήτων του, του ιδιαίτερου ρόλου που θα παίξει ο ίδιος στη διεξαγωγή του πολέμου, καθώς και του γεγονότος ότι, εξαιτίας της απόφασης αυτής, θα βρει κατά πάσα πιθανότητα πρόωρο θάνατο.
Για την κατασκευή της ασπίδας του Αχιλλέα επιστράτευσαν και ο Ήφαιστος και ο Όμηρος όλη τους την τέχνη. Η ασπίδα του Αχιλλέα είναι ένας ύμνος στην τεχνολογία, μια ποιητική παρουσίαση του πλέον περίφημου σε τέχνη έργου της ομηρικής εποχής.

H περιγραφή του έργου:
Και φτιάχνει πρώτα μια τρανή και στιβαρή ασπίδα παντού στολίζοντάς τη. Και βάζει γύρω της λαμπρό τρίφυλλο μεταλλικό στεφάνι, όπου δένει το λουρί το ασημένιο. Πέντε μετάλλου στρώματα έχει η ασπίδα. Σκαλίζει πάνω της πολλά στολίδια, με τη σοφή των δυο χεριών του τέχνη.
Στη μια μέρα φτιάχνει τη γη, τον ουρανό στην άλλη, αλλού τη θάλασσα και τον ακούραστο ήλιο και τη σελήνη ολόγεμη. Σ’ άλλη μεριά τα ζώδια όλα φτιάχνει, τα άστρα που στεφανώνουν τον ουρανό. Τις Πλειάδες και τις Υάδες και το δυνατό Ωρίωνα παραφυλάει και μόνο αυτή μες στα νερά του Ωκεανού δε λούζεται.
Φτιάχνει και δυο όμορφες πόλεις θνητών ανθρώπων. Στη μια γάμοι γίνονται, συμπόσια μεγάλα, νύφες προβάλλουν από τα σπίτια τους και οι λαμπαδηφόροι από την πόλη περνούν κι αντιλαλούν τραγούδια, γαμήλια, πολλά. Νέοι χορευτές στριφογυρνούν κι ανάμεσα τους κιθάρες και αυλοί παίζουν.
Οι γυναίκες μπροστά στην πόρτα στέκονται και θαυμάζουν. Κόσμος συρρέει στην αγορά, όπου καβγάς θεριεύει. Δυο άντρες εκεί μαλώνουνε για την εξαγορά ενός άντρα σκοτωμένου.
Ο ένας λέει πως τα έχει όλα ξεπληρώσει και βεβαιώνει το λαό ενώ ο άλλος ισχυρίζεται πως τίποτα δεν πήρε. Και οι δυο τέλος θέλουν στο δικαστή να πάνε, απόφαση να βγάλει.
Οι άνθρωποι γύρω και τους δυο τους επιδοκιμάζουν και τους υποστηρίζουν. Οι κήρυκες τον κόσμο συγκρατούσαν και οι γέροντες κάθονται πάνω σε λαξεμένους λίθους, μέσα στον κύκλο τον ιερό, στα χέρια τους κρατώντας τα ραβδιά των μεγαλόφωνων κηρύκων.

http://mesastonxrono.blogspot.gr/

Τα ρολόγια των Αρχαίων Ελλήνων

Η πόλη διέθετε το δημόσιο ρολόι της. Ήταν ένα μεγάλο μαρμάρινο κωνικό ηλιακό ρολόι που βρίσκεται ακόμη στη θέση του, στη βάση του νότιου τείχους της Ακρόπολης, κάτω από τον Παρθενώνα.

Είναι ορατό από την καφετέρια του Μουσείου της Ακρόπολης. Πολλοί βλέπουν προς τα εκεί, αλλά λίγοι το αναγνωρίζουν. Είναι επάνω από το θέατρο του Διονύσου, δεξιά από τους κίονες του Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλου.

Ηλιακά ρολόγια σε δημόσιους χώρους διέθεταν οι Ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας

Από εκείνο το σημείο ακριβώς περνάει ο Αρχαίος Περίπατος, ένας δρόμος ήπιας κυκλοφορίας όπως θα λέγαμε σήμερα, γύρω από το βράχο της Ακρόπολης. Άρα, θα το έβλεπαν από κοντά οι διερχόμενοι από εκεί, μας είπε ο αναστηλωτής του Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλλου, αρχιτέκτων Κωνσταντίνος Μπολέτης, επισημαίνοντάς μας πως το ρολόι αυτό είναι επιστημονικά αδημοσίευτο, συνεπώς δεν είναι επακριβώς χρονολογημένο.

Υπολογίζει πως έχει πλάτος περίπου 1 μέτρο και ανάλογο θα ήταν και το ύψος του (δεν σώζεται ολόκληρο). Στην εποχή της λειτουργίας του, πριν από 2.000 χρόνια, θα ήταν ένα τοπόσημο για την Αθήνα καθώς είναι το μεγαλύτερο από όλα όσα έχουν βρεθεί ως τώρα στην ίδια περιοχή. Και έχουν βρεθεί πολλά μικρά που σώζονται όμως αποσπασματικά, όπως μας είπε η αρχαιολόγος Σταματία Ελευθεράτου, υπεύθυνη για την ανασκαφή στα θεμέλια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Από το θέατρο του Διονύσου προέρχεται και ένα ακόμη μαρμάρινο ηλιακό ρολόι. Αυτό δεν βρίσκεται στη θέση του. Μπορεί όμως να το δει κανείς πίνοντας τον καφέ του στο αίθριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Το ρολόι αυτό (ύψους 0,50 μ. και πλάτους 0,40 μ.) έχει σχήμα καθίσματος με δύο πόδια λιονταριού στη βάση. Στην κοίλη επιφάνειά του είναι χαραγμένες δώδεκα γραμμές που αντιστοιχούν στις ώρες. Στο μέσον της άνω επιφάνειας υπάρχει οπή για την τοποθέτηση του μετάλλινου δείκτη, από τη σκιά του οποίου «διάβαζες» την ώρα.

Πέρυσι, βρέθηκε στο Πολύχρονο Χαλκιδικής ένα από τα λίγα άθικτα ηλιακά ρολόγια των ελληνορωμαϊκών χρόνων. Εντοπίστηκε σε κτίριο της ύστερης αρχαιότητας από την αρχαιολόγο Μπετίνα Τσιγαρίδα. Το ρολόι της Χαλκιδικής, εκτός από τις γραμμές που δείχνουν το δωδεκάωρο, φέρει κι άλλες τρεις εγχάρακτες γραμμές κάθετες στις πρώτες, που αντιστοιχούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο, την ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο.

Ο χάλκινος γνώμονας, που ρίχνει τη σκιά του δείχνοντας την ώρα, είναι στερεωμένος στη μέση της ημισφαιρικής επιφάνειας. Η σκιά του ρολογιού δεν διαφέρει σε μήκος από ώρα σε ώρα. Αλλάζει όμως μήκος ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Το μικρότερο μήκος παρατηρείται κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο και σταδιακά μεγαλώνει οδεύοντας προς το θερινό ηλιοστάσιο.

Το πιο σημαντικό ρολόι της πόλης των Αθηνών θα πρέπει ωστόσο να ήταν Το Ωρολόγιον του Κυρρήστου, οι γνωστοί μας «Αέρηδες», στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα. Το οκταγωνικό αυτό μαρμάρινο κτήριο που κτίστηκε τον 1ο αι. π.Χ., από τον Έλληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο της Μακεδονίας (εξ ου και Κύρρηστος), φέρει στις μετόπες του ανάγλυφους τους οκτώ κύριους ανέμους (γι' αυτό επικράτησε η ονομασία Αέρηδες).

Κάτω από κάθε ανάγλυφη προσωποποίηση ανέμου, εγχάρακτες ακτίνες σε διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν ηλιακά ρολόγια. Τις ανήλιαγες ημέρες η ώρα υπολογιζόταν από το υδραυλικό ρολόι που λειτουργούσε στο εσωτερικό του κτιρίου.

Κατά τη μεσαιωνική βυζαντινή περίοδο, τα ρολόγια φαίνεται πως ήταν ελάχιστα στην Ελλάδα σε σχέση με αυτά της Αγγλίας. Στη μελέτη της, «Ηλιακά ρολόγια στη Βυζαντινή Ελλάδα: Ανάλημμα ή ανάθεμα;» η Mary Lee Coulson αναφέρει ότι έχουν καταγραφεί 285 μεσαιωνικά ρολόγια στην Αγγλία, χώρα που δεν φημίζεται για την ηλιοφάνειά της, ενώ στην Ελλάδα ο Αναστάσιος Ορλάνδος στις αρχές του 20ού αιώνα μπόρεσε να καταγράψει μόνο επτά: δύο στον ναό Μεταμόρφωσης της Άμφισσας και από ένα στους ναούς: Παναγίας Σκρίπου, Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο, Παναγίας (Ζωοδόχου Πηγής) του Κιθαιρώνα, Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Μέρμπακα (στο Μουσείο των Θηβών) και στη Μυσία της Μικράς Ασίας.

Στον κατάλογο αυτό πρέπει να προστεθούν τα ρολόγια στον ναό της Θεοτόκου της Μονής του Οσίου Λουκά, στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Χώνικα, στον ναό των Βλαχερνών της Ηλείας και ένα που βρέθηκε στην αρχαία Αγορά των Αθηνών.

Πριν από την Επανάσταση του 1821 και κατά τα χρόνια του Οθωνα, οι Αθηναίοι μάθαιναν την ώρα από το ρολόι που χάρισε στην πόλη των Αθηνών ο λόρδος Ελγιν ως αντίδωρο για τα Γλυπτά που έκλεψε από τον Παρθενώνα. Το ρολόι αυτό τοποθετήθηκε σε πύργο στην Αγορά του 1814, στην περιοχή της Βιβλιοθήκης Αδριανού και, όταν το '21 καταστράφηκε, αντικαταστάθηκε από άλλο στην ίδια θέση, του Λουδοβίκου της Βαυαρίας.

Το νόστιμο είναι πως και στα νεότερα χρόνια, συγκεκριμένα το 1916, οι Αθηναίοι μάθαιναν πως ήρθε το μεσημέρι από μια σφαίρα σαν μπαλόνι που υψωνόταν από το Αστεροσκοπείο στον ουρανό.

Την πληροφορία την μαθαίνουμε από έγγραφα τα οποία αναφέρονται στα παράπονα κάποιων Αθηναίων που δεν είχαν ορατότητα στο Αστεροσκοπείο από την κατοικία τους, γιατί παρεμβαλλόταν ο βράχος της Ακρόπολης. Ως εκ τούτου, ζήτησαν από τις αρχές την ώρα του μεσημεριού να υψώνεται σημαία άσπρη και κόκκινη από την Ακρόπολη. Στον Πειραιά, το μεσουράνημα του Ήλιου γινόταν γνωστό ως την 28η Οκτωβρίου 1940 με μια άσφαιρη κανονιά από το Παλατάκι.

Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ (enet.gr)